ประเภทของสารคดี
-
ความเรียง (Essay) เป็นการเขียนสารคดีที่เน้นเรื่องการแสดงความคิดเห็น
ซึ่งได้จากประสบการณ์ การค้นคว้าหรือความคิดของผู้เขียน
· ความเรียงแสดงข้อคิด (Opinion
Oriented Essay) ความเรียงที่ผู้เขียนมุ่งแสดงข้อคิดเป็นหลัก
ข้อคิดอันเป็นปรัชญาของชีวิต เป็นแนวทางสร้างสรรค์หรือพัฒนาตนเองและสังคมให้ดีขึ้น
ในรูปแบบการนำเสนอแบบ บอกเล่า แนะนำ สั่งสอน หรือใช้วิธีประมวลแนวคิดต่าง ๆ
เสนอแก่ผู้อ่าน ตัวอย่างเช่น ในท่ามกลางอารยธรรมผุกร่อน ของ พจนา จันทรสันติ
โลกทั้งผองที่น้องกัน ของมหาตมะ คานธีแปลโดย กรุณา และเรืองอุไร กุศลาสัย พ่อแม่สมบูรณ์แบบ
ของ พุทธทาสภิกขุ มุมที่ไม่มีเหลี่ยมของ เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ เป็นต้น
· ความเรียงเบาสมอง (Light
Essay) เป็นความเรียงที่ผู้เขียนมุ่งให้ผู้อ่านได้รับสาระ
และความสนุกสนานไปด้วยกัน คล้ายบันเทิงคดี เพียงแต่เนื้อหาสาระเป็นเรื่องจริง เช่น
ลูกเล่นลูกฮา ของ ทินวัฒน์ มฤคพิทักษ์ อารมณ์ขันของคึกฤทธิ์
ของ วิลาศ มณีวัต สาวเอยจะบอกให้
ของ นเรศ นโรปกรณ์ เป็นต้น
-
บทความ (Article) เน้นข้อเท็จจริงโดยใช้หลักฐานอ้างอิงประกอบในลักษณะวิเคราะห์ปัญหาขัดแย้งต่าง
ๆ
หรือในการเสนอความเห็นทัศนคติของผู้เขียนต่อเรื่องที่กำลังเกิดขึ้นหรือต่อเหตุการณ์ที่กำลังอยู่ในความสนใจของสังคม
นิยมใช้ภาษาที่กระชับ ทางการ สวยงาม เรียบง่าย ชัดเจน
· บทความบรรยาย เขียนขึ้นเพื่อเล่าเรื่องราวหรือเหตุการณ์ต่าง
ๆ ที่ผู้เขียนได้ประสบมา ภาษาเรียบง่าย
· บทความแสดงความคิดเห็น เสนอความคิดในเชิงโต้แย้งหรือสนับสนุน แต่ควรเป็นความคิดที่แปลกใหม่
· บทความวิเคราะห์ เขียนเพื่อวิเคราะห์เรื่องราว หรือเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่ง ภาษาที่ใช้ควรเป็นภาษาที่ชัดเจน
อ่านเข้าใจง่าย เน้นย้ำประเด็นสำคัญของเรื่อง
· บทความวิจารณ์ เป็นบทความที่คล้ายคลึงกับบทความประเภทแสดงความคิดเห็น
แต่จะเป็นเชิงวิจารณ์ ซึ่งผู้เขียนต้องมีความรู้ มีเหตุผลและมีหลักวิชา
เพื่อสนับสนุนข้อวิจารณ์นั้น ๆ
· บทความสารคดี สารคดีเป็นชื่อเรียกบทความที่มีเนื้อหาสาระน่าสนใจเป็นพิเศษ
ให้ทั้งความรู้และความเพลิดเพลินแก่ผู้อ่าน โดยเน้นที่ความรู้เป็นสำคัญ
ส่วนความเพลิดเพลินเป็นผลจากกลวิธีการเขียน ส่วนมากจึงกลายเป็นหนังสือสารคดี
สารคดีมีหลายประเภท เช่น สารคดีชีวประวัติ สารคดีท่องเที่ยว สารคดีบันทึก
(จดหมายเหตุ อนุทิน) เป็นต้น
· บทความวิชาการ เป็นบทความที่ผู้เขียนมุ่งแสดง
หรือถ่ายทอดความรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยตรงแก่ผู้อ่าน ในแขนงสาขาความรู้ต่างๆ
และควรมีเชิงอรรถ บรรณานุกรม หรือหนังสืออ้างอิงท้ายเรื่อง
ภาษาที่ใช้เป็นภาษาที่เป็นแบบแผน คือ ถูกต้อง กระชับ ชัดเจน เข้าใจง่าย
อาจมีรูปภาพ ตาราง กราฟ หรือแผนภูมิประกอบเพื่อช่วยให้เข้าใจง่ายขึ้น
ซึ่งอาจเป็นในรูปแบบ รายงานทางวิชาการ เป็นรายงานผลการวิจัย
หรืออาจเป็นบทความที่พิมพ์ในวารสาร เป็นต้น
-
สารคดีท่องเที่ยว (Travelogue)
คือ วรรณกรรมร้อยแก้วที่ผู้เขียนบันทึกเรื่องราวที่ได้ประสบในการท่องเที่ยว โดยให้ความรู้ทางด้าน
สภาพท้องถิ่น สภาพของคน ความเป็นอยู่ของคน ความรู้ทางภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ โบราณสถานประเพณี วัฒนธรรม การทำมาหากิน
หรือที่พักผ่อนหย่อนใจ เป็นต้น
· แบบเล่าไปเรื่อย ๆ มักเล่าเหตุการณ์เป็นลำดับ เช่น ไกลบ้าน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ฉากญี่ปุ่น และ ถกเขมร ของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช สวรรค์เวียนนา ของ เรือใบ ร่อนไปไต้หวัน ของลมูล อติพยัคฆ์ เป็นต้น
· แบบเล่าเป็นเชิงเปรียบเทียบ แสดงข้อเปรียบเทียบข้อดี ข้อด้อยสถานที่ไปพบ เช่น จดหมายถึงเพื่อน ของ วาณิช จรุงกิจอนันต์ ปลัดเปล่งเที่ยวรอบโลก
ของ เปล่ง วิเทียมลักษณ์ เป็นต้น
-
สารคดีชีวประวัติ (Biography)
เป็นงานเขียนที่กล่าวถึงเรื่องราว และพฤติกรรมของบุคคลจริง
จะเขียนเน้นด้านบุคลิกภาพ ความรู้ และความคิดเห็นในด้านต่าง ๆ
ตลอดจนผลงานที่น่าสนใจเพื่อนำประวัติชีวิตนั้นมาศึกษาแง่มุมต่าง ๆ
หาเป็นงานเขียนที่ผู้อื่นเขียนเรียกว่า ชีวประวัติ
แต่หากผู้เขียนเขียนเรื่องราวชีวิตตอนเองเรียกว่าอัตชีวประวัติ
· ชีวประวัติแบบจำลองลักษณ์ (Portrait)
เป็นการเขียนแบบถ่ายภาพให้เหมือนตัวจริงของเจ้าของชีวประวัติ การเขียนจึงเน้นการอธิบายรูปร่าง
ความคิด รสนิยม และอุปนิสัยอย่างตรงไป ตรงมา โดยการใช้ภาษาที่สละสลวยเป็นพิเศษ
· ชีวประวัติแบบสดุดี หรือชื่นชม (Appreciation)
มุ่งเน้นการเขียนชีวประวัติ บุคคลเพื่อสรรเสริญ
จึงเน้นด้านความสำเร็จ
· ชีวประวัติแบบรอบวง (Profile)
เป็นการเขียนโดยมุ่งให้ผู้อ่านเห็นความสำคัญของชีวประวัติเพียงด้านใดด้านหนึ่งโดยเฉพาะ
· อัตชีวประวัติ (Autobiography) เป็นการเขียนเล่าประวัติชีวิตของตนเอง อาจเล่าเรื่องชีวิตของตนโดยตรง
หรือเล่าในเชิงบันทึกเหตุการณ์แล้วแทรกประวัติตนเองลงไปด้วย
-
อนุทิน (Diary) เป็นการบันทึกความจำ
ประสบการณ์ในชีวิตประจำวัน ตลอดจนเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในช่วงชีวิต เช่น
บันทึกรายวัน ของ สมเด็จเจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ และบันทึกลับของอันเนอ ฟรังค์ (The Diary of a Young
Gril by Anne Frank) เป็นต้น
-
จดหมาย (Letter) เป็นจดหมายที่เขียนโต้ตอบกันระหว่างคน
2 คน หรือฝ่ายใดเขียนขึ้นฝ่ายเดียวก็ได้ เช่น ไกลบ้าน
ซึ่งเป็นพระราชหัตถเลขา
ที่พระบาทสมเด็จพระจุลเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเขียนถึงเจ้าฟ้าหญิงนิภานพดลฝ่ายเดียว
พ่อสอนลูก ของนายทวี บุณยเกตุ อดีตนายกรัฐมนตรี
ซึ่งเขียนถึงลูกในขณะลี้ภัยการเมืองอยู่ในปีนัง ส่วน สาส์นสมเด็จเป็นจดหมายโต้ตอบ
ระหว่างสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ กับสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาริศรานุวัติวงศ์ และ บันทึกความรู้
เป็นจดหมายโต้ตอบระหว่างสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ กับ พระยาอนุมานราชธน เป็นต้น
-
บันทึกและความทรงจำ (Memoire and Memory) บันทึก คือ
เรื่องราวหรือเหตุการณ์
ที่บุคคลบันทึกระหว่างปฏิบัติงานสำคัญเกี่ยวข้องกับคนหมู่มาก เช่น
บันทึกของทูตไทยของนายบุญชนะ อัตถากร
บันทึกไว้ขณะดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีกระทรวงเศรษฐการ (ชื่อกระทรางสมัยนั้น) และ
เหตุเกิดในกรุงรัตนโกสินทร์ ของ วสิษฐ เดชกุญชร เป็นต้น
ส่วน ความทรงจำ คือเรื่องราวในอดีตที่ผู้แต่งพยายามเขียนเล่าด้วยการนึกทบทวนประสบการณ์ของตนเองเช่น
ความทรงจำ ของสมเด็จพระยาดำรงราชานุภาพ และ ฟื้นความหลัง ของ เสฐียรโกเศศ (พระยาอนุมานราชธน)
เป็นต้น
-
จดหมายเหตุ (Archives) เป็นบันทึกเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์
ส่วนมากเป็นเรื่องราวของทางราชการ หรือกึ่งราชการ เช่นจดหมายเหตุของลาลูแบร์ (เมื่อ
พ.ศ. 2230) จดหมายเหตุเสด็จประพาสยุโรป ร.ศ. 116 ของ พระยาศรีสหเทพ (เส็ง) และ จดหมายเหตุความทรงจำ ของกรมหลวงนรินทรเทวี เป็นต้น
-
คติธรรม (Moral Precept) เป็นงานเขียนที่มุ่งสอนจริยธรรม หรือศีลธรรม โดยเรียบเรียงเรื่องธรรมะให้เข้าใจง่ายขึ้น
เช่น สนิมในใจ ของ พ.อ. ปิ่น มุทุกันต์ ธรรมกับไทย : ในสถานการณ์ปัจจุบัน ของ
พระธรรมปิฏก (ป.อ.ปยุตโต) ตามรอบพระอรหันต์ ของ พุทธทาสภิกขุ และ เสียงศีลธรรม ของ แปลก สนธิรักษ์ เป็นต้น
-
บทสัมภาษณ์ (Interview) เป็นงานเขียนที่เกิดจากการสัมภาษณ์บุคคล
และมีเนื้อเรื่องเป็นสาระประโยชน์
ที่มา : https://th.wikipedia.org
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น